|
|
Ουδέτερη επιστήμη...
Ημερομηνία δημοσίευσης: 06/12/2009 ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ
Στη Φαλούτζα, διαβάζουμε, 15πλασιάστηκε η εμφάνιση καρκινικών όγκων στα μικρά παιδιά, σε σχέση με τις στατιστικές που υπάρχουν από τότε που άρχισε ο πόλεμος στο Ιράκ. Δεν είναι τυπογραφικό λάθος, ναι, είναι δεκαπέντε φορές επάνω τα κρούσματα. Για όποιους και όποιες έχουν την παραμικρή εξοικείωση με αριθμούς, ο δεκαπενταπλασιασμός ενός δείκτη, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, είναι σχεδόν απίστευτος. Η είδηση πέρασε σε ένα μικρό μονόστηλο, και μάλιστα έγραφε ότι ορισμένοι(;) γιατροί θεωρούν ότι το φαινόμενο είναι πολυπαραγοντικό, δεν μπορεί να προέρχεται μόνο από τους βομβαρδισμούς, τον λευκό φώσφορο και το απεμπλουτισμένο ουράνιο, αλλά και από άλλους παράγοντες, όπως το άγχος των μητέρων! Και μετά, η είδηση χάθηκε. Η κατασκευή των οπλικών συστημάτων, οι απίστευτα περίπλοκες ηλεκτρονικές διατάξεις, οι βιοχημικές γομώσεις των βομβών και οι αγνώστου έκτασης δραστηριότητες βιολογικών όπλων απαιτούν ιδιαίτερα εξειδικευμένο προσωπικό. Το προσωπικό αυτό έχει κάνει λαμπρές σπουδές, έχει πάρει υποτροφίες και βραβεία, έχει σταδιοδρομήσει στα εγκυρότερα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα του κόσμου -μάλιστα ορισμένοι συνεχίζουν να εργάζονται σε αυτά- επιτελεί «προχωρημένες» έρευνες, έχει σχέσεις με άλλους ερευνητές, συμμετέχει σε συνέδρια, παίρνει μέρος σε επιστημονικές συζητήσεις. Πολλοί θεωρούν ότι το προσωπικό αυτό εφαρμόζει, για τις ανάγκες του στρατού, την “καθαρή” και “ουδέτερη” γνώση που παράγεται αλλού. Είναι μια απολύτως λανθασμένη εντύπωση. Αυτό το εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό συγκροτεί τα ερευνητικά του προγράμματα με τέτοιο τρόπο, ώστε να παραχθεί εκείνη η «καθαρή» και «ουδέτερη» γνώση που μπορεί στη συνέχεια να εφαρμοστεί για τις ανάγκες του στρατού. Ουσιαστικά, αυτοί οι αξιοζήλευτοι επιστήμονες είναι εκείνοι που πρώτα επινοούν τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορούν να σκορπίσουν τον θάνατο και την παραλυσία σε άτομα και πληθυσμούς, και στη συνέχεια παράγουν την γνώση που μπορεί να στηρίξει επιστημονικά και αποτελεσματικά τις επινοήσεις και τα σχέδια τους. Τελικά, αυτό το προσωπικό είναι επί της ουσίας οι στρατιωτικοί, αφού οι κανονικοί στρατιωτικοί είναι απλώς κάποιοι διοικητικοί υπάλληλοι, που καλούνται να επιλέξουν ανάμεσα σε πολλές, αλλά ισοδύναμες στις φρικαλεότητες που προκαλούν, εναλλακτικές λύσεις. Τίποτα από τα παραπάνω δεν σοκάρει πια. Αυτό, όμως, που συγκλονίζει είναι η συνειδητοποίηση της ποικιλίας ειδικοτήτων, που τώρα πια εργάζονται για την επινόηση των πιο αρρωστημένων διεργασιών. Το νομιμοποιητικό πλαίσιο αυτών των λειτουργιών είναι η ιδεολογία της ουδέτερης επιστήμης: ότι, δηλαδή, οι επιστήμονες παράγουν ουδέτερη γνώση και εναπόκειται στους πολιτικούς το πώς θα την εφαρμόσουν. Αυτή είναι η «επίσημη» ιδεολογία περί επιστήμης, αυτή διδάσκουμε, αυτήν αναπαράγουν οι ώριμοι επιστήμονες με τις δημόσιες εμφανίσεις τους, αυτήν προπαγανδίζουν τα ΜΜΕ. Η ιδεολογία αυτή αποτελεί ένα από τα πιο σοβαρά εκπαιδευτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε εφόσον προτάσσει τον ουδέτερο και ενάρετο χαρακτήρα των επιστημών και της καλής ή κακής χρήσης της από εκείνους που αποφασίζουν τις χρήσεις της και όχι από όσους την παράγουν. Οι επιστήμονες δεν λειτουργούν σε ένα κοινωνικό και ιδεολογικό κενό. Τα ερωτήματα που θέτουν και τα προγράμματα ερευνών τους δεν είναι ανεξάρτητα ούτε από τα προβλήματα που απασχολούν συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, ούτε και από το δικό τους αξιακό σύστημα -που περιλαμβάνει όχι μόνο αξίες ηθικού περιεχομένου αλλά και κανονιστικές αξίες, που σχετίζονται με το γνωστικό αντικείμενο με το οποίο ασχολούνται, με την εργασία τους, με τους τρόπους συνεργασίας με άλλα μέλη της κοινότητάς τους. Στην εξέλιξη μιας γνωστικής περιοχής εγγράφονται εκείνες οι αξίες που τους οδήγησαν να αποφασίσουν να ερευνήσουν μία συγκεκριμένη κατηγορία προβλημάτων και όχι άλλων. Έτσι, η γνώση που παράγεται δεν είναι ουδέτερη, δεν είναι ανεξάρτητη από τις ιδεολογικές, τις επιστημολογικές, αλλά και τις ηθικές επιλογές όσων έχουν αποφασίσει τι και πώς θα μελετήσουν τα συγκεκριμένα προβλήματα. Η εικόνα που θέλει τον επιστήμονα ελεύθερο να ερευνήσει ό, τι επιθυμεί είναι απατηλή, είναι μια εικόνα παλαιότερων περιόδων και σίγουρα δεν ισχύει μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το σφιχταγκάλιασμα των ηγετικών μορφών της επιστήμης με την πολιτική εξουσία, οι υλικοτεχνικές υποδομές, οι κανόνες των χρηματοδοτήσεων και το είδος του ανθρώπινου δυναμικού που απαιτείται για την παραγωγή γνώσης, έχουν διαμορφώσει ένα ασφυκτικό πλαίσιο το οποίο υπαγορεύει τι και πώς πρέπει να διερευνάται. Η αμφισβήτηση της ουδετερότητας των επιστημών, και η αναζήτηση των τρόπων με τους οποίους εγγράφονται οι όροι εφαρμογής της επιστημονικής γνώσης στις διαδικασίες παραγωγής τους, αποτελούν στοιχεία που θα έπρεπε να ενσωματωθούν στη διδασκαλία των επιστημών, και στους τρόπους που συζητάμε για τις επιστήμες. Στο μεταξύ, στη Φαλούτζα, δεκαπενταπλασιάζονται οι καρκινικοί όγκοι στα παιδιά... (ελαφρά διασκευασμένο)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ:
Στη σύγχρονη εποχή όπου τα οικολογικά προβλήματα και τα οπλικά συστήματα απειλούν τον πλανήτη, έχει αμφισβητηθεί έντονα η άποψη υπέρ της ουδετερότητας των επιστημόνων. Σε μια γραπτή εισήγησή σας προς τη Βουλή των Εφήβων εκθέστε σύντομα το πρόβλημα και αναφερθείτε στο ρόλο και την ευθύνη της επιστημονικής κοινότητας αλλά και της πολιτείας απέναντι σ’ αυτά τα παγκόσμια προβλήματα. (400 περίπου λέξεις)
επιμέλεια: Χριστίνα Παπαγγελή Ημερομηνία τελευταίας επεξεργασίας: Σάββατο, 28. Αυγούστου 2010
|
|